Węglowodany (cukry, sacharydy) – podstawowe składniki pokarmowe (obok białek i tłuszczów).
To grupa związków organicznych, które zbudowane są z atomów węgla, wodoru i tlenu. Ze względu na różnice w budowie można węglowodany podzielić na:
- proste (monosacharydy) – np. glukoza, galaktoza, fruktoza
- złożone (polisacharydy) – np. sacharoza, laktoza, czy skrobia, glikogen, pektyna
Inny podział węglowodanów wyróżnia węglowodany:
- przyswajalne – tzn. takie, które są przez człowieka trawione i wchłaniane w jelicie cienkim;
- nieprzyswajalne – czyli błonnik pokarmowy – który dociera do jelita grubego w niezmienionej formie
Węglowodany pełnią w organizmie człowieka różnorodne funkcje:
- stanowią realne źródło energii; jedyne i niezbędne dla erytrocytów i komórek układu nerwowego (1g węglowodanów dostarcza 4 kcal),
- pełnią funkcję regulacyjną – wchodząc w skład DNA i RNA uczestniczą w ekspresji genów, modyfikacji białek i regulacji metabolizmu komórkowego,
- w formie glikogenu stanowią materiał zapasowy w mięśniach i wątrobie, a po przekształceniu w tkankę tłuszczową stanowią magazyn energii,
- wykorzystywane są do syntezy niektórych aminokwasów,
- biorą udział w tworzeniu smaku, barwy, konsystencji i struktury produktów spożywczych,
- stanowią substrat do wytwarzania elementów strukturalnych komórek oraz substancji biologicznie czynnych,
- regulują gospodarkę wodno-elektrolitową – poprzez zmniejszanie wydalania wielu jonów; glukoza stanowi także podstawowy element wielu pomp jonowych.
Głównym źródło węglowodanów w diecie człowieka stanowią produkty zbożowe (najlepiej pełnoziarniste), ziemniaki, owoce i ich przetwory. Zaleca się, aby węglowodany dostarczały w diecie osób dorosłych 50-70% energii, nie mniej jednak niż 130 g/dobę. Ilość ta zwiększa się u kobiet ciężarnych i karmiących.
Źródła:
- Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL Warszawa 2007
- Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.) Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998
- Gertig H. Gawęcki J. Słownik terminów żywieniowych. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2001
- Jarosz M. (red.) Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Wyd. IŻŻ Warszawa 2012
