Diagnostyka według zasad Medycyny Chińskiej przebiega zgodnie z zasadami wypracowanymi na przestrzeni wieków. To przede wszystkim diagnoza z wywiadu, diagnoza z pulsu i diagnoza z języka. Na pierwszy rzut oka ocenia się także pacjenta z wyglądu, czy jest blady, czy czerwony, w jakim stanie ma włosy, paznokcie, jak się porusza, jak wyraża swoje emocje.
Diagnoza z wywiadu
Na początku wywiadu pacjent przedstawia swój problem – co mu dolega, co najbardziej dokucza. Na tej podstawie terapeuta czy dietetyk zadaje szereg pytań, które służą ustaleniu przyczyny pojawienia się zgłaszanych dolegliwości. Część pytań może być zaskakująca dla pacjentów, gdyż bardzo często zadawane są pytania dotyczące wypróżnień, oddawania moczu, odżywiania się czy nawet snu. Może to na początku budzić wątpliwości, bo pacjentka przyszła np. z bólem kolana, cellulitem, łuszczycą czy nieregularnymi miesiączkami, a terapeuta zadaje tak intymne pytania. W medycynie klasycznej te zagadnienia są często pomijane, natomiast w Medycynie Chińskiej uznaje się, iż mają istotny wpływ na nasz organizm. Nic nie dzieje się bez przyczyny.
Diagnoza z pulsu
Stanowi nieodłączną element procesu diagnostycznego wg Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Przebieg badania jest następujący- dietetyk/terapeuta umieszcza trzy palce na tętnicy promieniowej powyżej nadgarstka. Najpierw na jednej ręce, później na drugiej, a niekiedy sprawdza na obu rękach na raz. W trakcie badania pacjent odczuwa lekki ucisk, gdy terapeuta bada puls na różnych głębokościach. Badanie pulsu wg Tradycyjnej Medycyny Chińskiej nie jest równoznaczne z badaniem tętna wg medycyny klasycznej. Tutaj badane są inne aspekty. W zależności od potrzeby i przeprowadzanego zabiegu puls bada się jednorazowo lub wielokrotnie. Dla oceny stanu pacjenta, wskazania zaleceń dietetycznych lub terapii ziołowych jednokrotne badanie pulsu jest wystarczające. Zabiegi takie jak akupunktura, masaż lub Gua Sha wymagają zazwyczaj wielokrotnego badania pulsu w trakcie, aby sprawdzić, czy i jaka jest reakcja organizmu na dany zabieg
Diagnoza z języka
Jest to kolejna metoda diagnostyczna pomagająca terapeucie dotrzeć do przyczyny występujących u pacjenta dolegliwości. Osoba diagnozowana zostaje poproszona o pokazanie języka na kilka sekund. Terapeuci medycyny chińskiej nie oglądają gardła i nie wsadzają szpatułek, jak to bywa na wizycie u lekarza medycyny klasycznej. Oglądają jedynie kolor, kształt języka, nalot na języku, sprawdzają, czy są odciski zębów na języku – to bardzo ważne dla diagnosty informacje, dlatego też przed wizytą proszę nie ścierać szczoteczką nalotu. 2 godziny przed wizytą pacjent nie powinien jeść – zwłaszcza słodyczy typu landrynki, lizaki – ani pić kolorowych płynów. Mogą one mieć wpływ na kolor nalotu na języku.
Dodatkowe metody diagnostyczne
Jeśli wyżej opisane podstawowe metody nie dały pełnego obrazu przyczyny występujących dolegliwości można wykonać dodatkowo: badanie palpacyjne na meridianach lub badanie na uchu.
Diagnoza chińska a diagnoza klasyczna
Są to dwa zupełnie różne sposoby diagnozowania i określania chorób. W medycynie chińskiej nie ma chorób odpowiadających chorobom zachodu. Tutaj patrzy się na przyczynę, a nie na skutek. Weźmy np ból głowy: w medycynie klasycznej likwidujemy go środkami przeciwbólowymi, a w medycynie chińskiej szukamy przyczyny powodującej ten ból np. zimno, brak energii, nieodpowiednie odżywianie i to na nich – usunięciu lub modyfikacji – się skupiamy. Podobnie rzecz ma się z katarem, bólem gardła i innymi dolegliwościami. Jeśli zgłosi się 10 pacjentów uskarżających na katar, każdy może wyjść z gabinetu z inną recepturą ziołową i innymi zaleceniami – bo choć skutek jest ten sam, to inna może być przyczyna. Ta zasada działa również w drugą stronę, tzn. kilka z punktu widzenia medycyny klasycznej całkowicie różnych chorób może być skutkiem jednej przyczyny.
Diagnoza z języka i diagnoza z pulsu to bardzo precyzyjne metody, które mogą wskazać, gdzie tkwi źródło bólu lub choroby pacjenta. Obydwie pomagają w spojrzeniu na pacjenta holistycznie, odżegnując się od typowego dla medycyny klasycznej postrzegania człowieka przez pryzmat jego poszczególnych organów i tkanek. Wykwity skórne to objaw, który zaprowadzi nas do dermatologa, tymczasem ich przyczyna może być zupełnie niezwiązana ze skórą tkwić np. w problemach z przewodem pokarmowym. Diagnosta medycyny chińskiej, zanim zaleci jakiekolwiek działania, spróbuje do nich dotrzeć. Dlatego też trudno jest dokonać porównania diagnostyki i leczenia w medycynie chińskiej z medycyną konwencjonalną. Jednak należy pamiętać, że obydwie – jeśli umiejętnie prowadzone – doskonale się uzupełniają i w ten sposób należy je rozpatrywać.