W Medycynie Chińskiej pojęcie “zegara narządów”, znanego również jako “zegar biologiczny”, odgrywa kluczową rolę w zrozumieniu harmonii i zdrowia ludzkiego ciała. Ten starożytny system, oparty na tysiącletniej obserwacji ludzkiego ciała, sugeruje, że każdy narząd w naszym ciele ma swoją specyficzną porę aktywności, podczas której pracuje najbardziej efektywnie.
- 3.00 – 5.00 – Płuca
► Płuca osiągają maksimum energetyczne, a Pęcherz Moczowy minimum.
► Płuca zarządzają oddychaniem, otwierają się na nos i są powiązane ze skórą. W stanie nierównowagi może wystąpić kaszel lub atak astmy.
► Emocje, takie jak żal i smutek, wpływają na Płuca. Długotrwały smutek może osłabić ich funkcje, prowadząc do płytkiego oddechu i zaburzeń w absorpcji Qi.
► Aby Płuca mogły się oczyszczać, organizm powinien być w głębokim śnie. Regularne budzenie się w nocy może wskazywać na zaburzenia w meridianie Płuc. Idealnie, należy spać od 22.00 do 6.00 rano.
- 5.00 – 7.00 – Jelito Grube
► W godz. 5.00 – 7.00 Jelito Grube osiąga maksimum energetyczne, a Nerki minimum.
► To najlepszy czas na pobudkę, kiedy organizm jest dobrze dotleniony. Jelito Grube, jako końcowy odcinek układu pokarmowego, odpowiada za absorpcję płynów i wydalanie resztek. To idealny czas na wypróżnienie i usuwanie toksyn.
► Po przebudzeniu warto wypić szklankę ciepłej wody, aby wspomóc oczyszczanie i ruch w jelitach. Jelito Grube jest powiązane z Płucami, a Qi Płuc wspomaga wydalanie odpadów. Osłabione Qi Płuc może prowadzić do zatwardzenia. Wypróżnianie powinno odbywać się codziennie o tej samej porze. Brak codziennych wypróżnień jest według Medycyny Chińskiej oznaką dysfunkcji organizmu. Płuca i Jelito Grube są elementem Metalu.
- 7.00 – 9.00 – Żołądek
► To minimum energetyczne Osierdzia i maksimum energetyczne Żołądka, najlepsza pora na śniadanie.
► Rano możemy spożywać produkty węglowodanowe, takie jak kasze, ryż, płatki owsiane z nasionami, orzechami i owocami, najlepiej na ciepło.
► Maksimum energetyczne Żołądka przypada między 7.00 a 9.00, a minimum między 19.00 a 21.00, kiedy żołądek odpoczywa i nie trawi pokarmów, dlatego kolacja powinna być spożywana najpóźniej o 18.00.
► Rano jest też czas na gimnastykę, by pobudzić krążenie, oraz masaż punktu Żołądek 36 (Zu San Li), który poprawia zdrowie, odporność i pracę narządów wewnętrznych. Punkt ten znajduje się poniżej rzepki w zagłębieniu kości piszczelowej i strzałkowej.
- 9.00 – 11.00 – Śledziona
► Maksimum energetyczne Śledziony i minimum energetyczne Potrójnego Ogrzewacza.
► Śledziona w TCM obejmuje funkcje śledziony i trzustki. Jest kluczowa dla transportu składników odżywczych, trawienia, produkcji energii obronnej, odżywiania mięśni, zarządzania krwią i utrzymywania narządów w miejscu. Odpowiada też za wznoszenie Qi do klatki piersiowej i głowy.
► Emocją Śledziony jest zamartwianie się, a jej elementem Ziemia. Wilgoć wpływa negatywnie na Śledzionę przy jej niedoborze. Terapeutyczny smak dla Śledziony to słodki, ale w umiarze. Smak gorzki, jak kawa i herbata, osłabia Qi Śledziony. Regularne posiłki są ważne, jedzenie w pośpiechu i stresie osłabia Śledzionę.
► Śledziona otwiera się w kierunku ust, co wpływa na smak i produkcję śliny. Dokładne przeżuwanie jest kluczowe. Pożywne śniadania wspierają Śledzionę, a ciepłe posiłki są zalecane, szczególnie w chłodne dni. Osoby ze słabą Śledzioną powinny unikać surowych produktów.
- 11.00 – 13.00 – Serce
► To maksimum energetyczne Serca i minimum energetyczne Pęcherzyka Żółciowego.
► Serce pełni funkcję cesarza, zarządza krążeniem krwi, utrzymuje Shen (aspekt świadomości), kontroluje mowę i smak, oraz wydzielanie potu. Emocją przypisaną Sercu jest radość, ale nadmierna radość może zaszkodzić.
► W tym czasie najlepsza jest aktywność umysłowa i spotkania biznesowe. Osoby z problemami sercowymi powinny unikać wysiłku fizycznego, relaksować się i unikać stresu. To czas najwyższego Yang, kiedy jesteśmy najbardziej wydajni. Smak gorzki i czerwone produkty wspierają Serce, ale kawa nie jest wskazana, gdyż dodatkowo stymuluje Serce.
► Serce związane jest z żywiołem Ognia i latem, kiedy osoby z problemami sercowymi mogą czuć się gorzej. Chłodne napoje i zimne okłady mogą pomóc. W przypadku problemów z Sercem, zaleca się konsultację z lekarzem, dietę, zioła i akupunkturę.
- 13.00 – 15.00 – Jelito Cienkie
► Maksimum energetyczne Jelita Cienkiego i minimum Wątroby, najlepsza pora na obiad.
► Jelito Cienkie wchłania i selekcjonuje pokarm, co może powodować senność i spadek energii. Warto zrobić krótką drzemkę zamiast pić kawę.
► Jelito Cienkie otrzymuje pokarm z Żołądka, rozdziela go na czystą frakcję przesuwaną do Śledziony i nieczystą do Jelita Grubego. Zaburzenia mogą obejmować niedoborowe zimno (burczenie w brzuchu, tępy ból), zablokowanie Qi (gwałtowny ból brzucha, niemożność odchodzenia gazów) i nadmiarowe gorąco (bolesne oddawanie moczu, krwiomocz).
► Te dolegliwości wymagają konsultacji z terapeutą, ziołolecznictwa lub akupunktury. Najważniejsze w tym czasie jest spożycie obiadu i odpowiednie nawodnienie.
- 15.00 – 17.00 – Pęcherz Moczowy
► Maksimum energetyczne Pęcherza Moczowego i minimum energetyczne Płuc.
► Meridian Pęcherza Moczowego rozpoczyna się w oku, biegnie przez głowę, plecy, nogi, aż do stopy, i odpowiada za absorpcję oraz wydalanie płynów. W tym czasie ważne jest nawodnienie organizmu ciepłą wodą lub herbatą ziołową.
► Pęcherz Moczowy przyjmuje, utrzymuje i transformuje płyny przed ich wydaleniem. Jego funkcje zależą od Qi Nerek. Patologie obejmują Zimno (jasny mocz, zimno w brzuchu), Wilgoć (mętny mocz, uczucie ciężkości), oraz Gorąco (żółty mocz, bolesne oddawanie moczu). Zimno można łagodzić ciepłymi termicznie ziołami jak cynamon, a Gorąco – chłodzącymi ziołami jak pokrzywa.
► Pęcherz Moczowy współtworzy system obronny organizmu. Problemy mogą wskazywać na zaburzenia w innych narządach. Nietrzymanie moczu może być związane ze słabością Płuc. Ważne jest dbanie o prawidłowe odżywianie i odpowiednią aktywność fizyczną.
- 17.00 – 19.00 – Nerki
► Maksimum energetyczne Nerek i minimum Jelita Grubego.
► To czas na lekkostrawną kolację, najlepiej około 18.00, ponieważ od 19.00 Śledziona i Żołądek mają swoje minimum energetyczne i nie strawią kolacji.
► W tych godzinach wydajność spada, funkcje organizmu spowalniają i potrzebujemy więcej relaksu. Nerki gromadzą nasze Qi, więc wieczorem powinniśmy unikać ciężkich ćwiczeń fizycznych, wybierając medytację, spacer czy jogę. Nerki w TCM to nie tylko organy, ale także meridiany i cały dolny brzuch i plecy.
► Nerki zarządzają narodzinami, wzrostem, rozmnażaniem się, przechowują Jing (esencję Nerek), produkują szpik, zarządzają kośćmi, wodą i Qi. Otwierają się w uszach, manifestują się we włosach. Dysharmonie Nerek mogą objawiać się bólami lędźwi, słabością kolan, zaburzeniami wzrostu, niepłodnością, przedwczesnym siwieniem i szumami w uszach.
► Emocje związane z Nerkami to strach i lęk, które mogą wynikać z ich niedoboru. Młode kobiety mające trudności z zajściem w ciążę często odżywiają się chłodnymi termicznie produktami, co może wychładzać organizm. Rozgrzewająca dieta, zioła, moksa i akupunktura mogą pomóc. Ważne jest również odpowiednie ubranie, zwłaszcza w zimie, aby chronić Nerki przed chłodem.
- 19.00 – 21.00 – Osierdzie – Krążenie
► To maksimum energetyczne Osierdzia i minimum energetyczne Żołądka, który powinien odpoczywać i regenerować się.
► Kolację powinniśmy zjeść przed 19.00, unikając obfitych, ciężkostrawnych posiłków oraz surowej żywności i owoców. Wieczorem tętno i ciśnienie krwi spadają, a organizm szuka harmonii, więc nie są wskazane intensywne treningi. To czas na relaks, medytację, czytanie książki i spotkania z bliskimi, gdyż Osierdzie odpowiada za radość i relacje z innymi.
► Wieczorem unikajmy telewizora i komputera, które nas rozpraszają. Dzieci do 3 roku życia powinny już spać, zamiast przebywać w miejscach pełnych bodźców, jak aquaparki. Wieczór jest czasem wyciszenia i przygotowania do snu.
- 21.00 – 23.00 – Potrójny Ogrzewacz
► To maksimum energetyczne Potrójnego Ogrzewacza i minimum Śledziony/Trzustki.
► Potrójny Ogrzewacz, obejmujący miednicę, brzuch i klatkę piersiową, nie ma odpowiednika w zachodniej medycynie. W tym czasie zwiększa się ilość melatoniny, co sprzyja zasypianiu. Dorośli powinni wtedy iść spać, a dzieci między 19.00 a 21.00.
► Jest to minimum energetyczne Śledziony, więc powinniśmy być już po lekkiej kolacji, ponieważ narządy trawienne regenerują się. Unikajmy jedzenia późnym wieczorem, co często zdarza się przy stresującym trybie życia, kiedy głód pojawia się dopiero późno w nocy.
► W tym czasie układ pokarmowy odpoczywa, więc późne kolacje obciążają organizm i zakłócają sen. Lekka kolacja i ziołowa herbatka sprzyjają zdrowemu snu. Układ odpornościowy jest aktywny, regulując homeostazę i uwalniając enzymy. Koncentracja spada, co oznacza czas na relaks i przygotowanie do snu. Zimą warto iść spać od 21.00, latem około 23.00.
- 23.00 – 1.00 – Pęcherzyk Żółciowy
► To maksimum energetyczne Pęcherzyka Żółciowego i minimum energetyczne Serca. Pęcherzyk żółciowy przechowuje żółć do trawienia tłuszczów, a jego funkcjonowanie jest powiązane z Wątrobą. Problemy z zaśnięciem mogą wskazywać na zastoje żółci. Układanie się do snu o 22.00 pozwala na regenerację Pęcherzyka Żółciowego. Jest on także ważny dla zdrowia ścięgien i więzadeł.
► Emocje związane z Wątrobą i Pęcherzykiem Żółciowym to rozdrażnienie i gniew. Pęcherzyk Żółciowy odpowiada za podejmowanie decyzji, a jego niedobory mogą powodować niezdecydowanie. Aby dobrze funkcjonował, należy spać w tych godzinach. Serce wtedy odpoczywa, co oznacza spadek akcji serca, ciśnienia krwi i temperatury ciała. To czas na regenerację, odbudowę i oczyszczenie organizmu.
- 1.00 – 3.00 – Wątroba
► To maksimum energetyczne Wątroby i minimum energetyczne Jelita Cienkiego.
► Wątroba odpowiada za detoksykację, utrzymanie swobodnego przepływu Qi, przechowywanie krwi, zarządzanie ścięgnami i więzadłami, kontrolę wzroku i łez, oraz zdrowie paznokci. Negatywne emocje Wątroby to gniew i złość, a pozytywne to energia kreatywna i umiejętność podejmowania decyzji.
► Swobodny przepływ Qi wpływa na równowagę emocjonalną, prawidłowe trawienie, wydzielanie żółci i regularność miesiączek. Zastój Qi może prowadzić do problemów emocjonalnych i trawiennych, takich jak atak Wątroby na Śledzionę i Żołądek.
► Wątroba przechowuje krew i odpowiada za jej ilość w naczyniach, a także za zdrowie ścięgien i mięśni. Niedobór krwi Wątroby może powodować sztywność i drżenie ścięgien. Wątroba otwiera się w oczach, wpływając na widzenie, a krew Wątroby wpływa na zdrowie paznokci.
► Detoksykacja Wątroby odbywa się między 1.00 a 3.00, gdy jesteśmy w głębokim śnie. Aby to osiągnąć, powinniśmy kłaść się spać około 22.00. Wybudzanie się w tych godzinach może wskazywać na problemy z Wątrobą, które powinien zdiagnozować terapeuta.
Zegar narządów wg Medycyny Chińskiej to fascynujący system, który może dostarczyć cennych wskazówek dotyczących dbania o zdrowie i równowagę w życiu. Choć wymaga pewnej wiedzy i obserwacji własnego ciała, jego zastosowanie może przynieść znaczne korzyści w codziennym funkcjonowaniu. Zachęcam do eksperymentowania i obserwowania, jak dostosowanie się do naturalnych rytmów ciała wpływa na Twoje samopoczucie.
Opracowała Elżbieta Kasztelaniec,
Mikrobiolog Dietetyk Medycyny Chińskiej
Założyciel Grupy – Dieta wg Medycyny Chińskiej
Źródła:
- Jeremy Ross – Systemy narządów Tradycyjnej Medycyny Chińskiej
- Hamid Montakab – Medycyna Chińska w praktyce
- Steven Cardoza – Terapie naturalne do samodzielnego stosowania
- Wiedza z kilkuletnich szkoleń z zakresu Medycyny Chińskiej
